Chorzy i dotknięci przez los pokazywani w cyrkach

blog historia, historia cyrku, dawne pokazy, karły, albinosi, obyczajowość XIX wiekDzisiaj swoją wiedzę na temat świata czerpiemy z gazet, radia, telewizji, internetu… W XIX wieku zobaczeniu tego co dziwne służyły wystawy. To właśnie na nich można było obejrzeć po raz pierwszy gramofon, telefon, elektryczne światło, książkę pisaną językiem dla niewidomych, czy też makietę z natryskami. Od prezentowanych wynalazków huczało całe miasto, każdą obejrzaną nowość trzeba było przedyskutować, zastanowić się, czy aby na pewno przyjmie się w życiu codziennym i nie zaszkodzi moralności. Niemniejsze zainteresowanie budziły pokazy: olbrzymek, kobiet z wąsami, albinosów, murzynów, bezrękich… Czasami tego typu osoby można było oglądać także w cyrkach.

W jednym z ogłoszeń informowano, że przez czas krótki będzie do zobaczenia na Stradomiu w Krakowie „piękna olbrzymka”, która w przeciwieństwie do swej budowy ciała posiada drobne ręce i małe nogi. Jest tak imponująca, że może być śmiało olbrzymką kobiet całego świata nazwaną. Jednocześnie autor ogłoszenia zapewniał, że widok tej dziewczyny „każdemu przez dłuższy czas w pamięci zostanie”. Ażeby nie było za krótko, jednocześnie będą do zobaczenia widoki wszystkich części świata, takich jak Jerozolima, Konstantynopol, Londyn…. Olbrzymkę wraz z widokami oglądać można od 10 rano do 10 wieczór. Poniżej tenże plakat ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej.

Kliknij, aby powiększyć.

***

„Kurjer Warszawski” z 1862 roku informował natomiast, że codziennie od godziny szesnastej będzie można oglądać na ulicy Foksal dzikich ludzi, a wśród nich: kobietę albinosa, kobietę z Przylądka Dobrej Nadziei, prawdziwego dzikiego Indianina z Północnej Ameryki i murzyna z pustyni Sahara. Cena biletów od 10 do 45 kopiejek.

***

Inny numer „Kurjera Warszawskiego” z 1870 roku donosił, że od trzeciej do piątej popołudniu i od ósmej do dziesiątej w nocy będzie można obejrzeć „przedstawienie” zrośniętych torsami bliźniąt syjamskich (sześćdziesięcioletnich mężczyzn, mówiących po angielsku).

***

Poniżej ogłoszenie z krakowskiego „Czasu” z 1885 r. (nr 10), informujące o możliwości oglądania „najmniejszego na świecie człowieka”.

karły w XIX w. pokazy

***

Rodzi się pytanie, na ile prezentowani publiczności ludzie dotknięci przez los brali udział w tego typu występach z własnej woli, a na ile byli zmuszani do niewolniczej pracy przez organizatorów pokazów. Odpowiedź na wieki pozostanie tajemnicą. Wiadomo, że rodzice z ubogich rodzin sprzedawali niejednokrotnie swe ułomne dzieci właścicielom przedsiębiorstwa rozrywkowych (np. cyrków).

Czy tego typu pokazy nie uwłaczały godności pokazywanych? Bez wątpienia tak, i to nie tylko pokazywanych, ale także oglądających, którzy przez swoją ciekawość przyczyniali się do rozwoju tego osobliwego przemysłu. No cóż, w XIX wieku z szacunkiem podchodzono tylko do równo lub lepiej urodzonych od siebie.

Zdjęcia osób kalekich i chorych można było nabywać, a nawet kolekcjonować. Poniżej przykłady fotografii stworzonych w celach komercyjnych.

Poniżej fotografia Lucii Zarate (ze zbiorów The J. Paul Getty Museum w Los Angeles).

Opis jej choroby na winiecie nie pozostawia wątpliwości, że zdjęcie przeznaczone było do sprzedaży.

Luicia Zarate, pokazy ludzi w cyrkach w XIX w., blog historia, blog historyczny

pokazy ludzi w cyrkach w XIX w., blog historia, blog historyczny, olbrzymka

Poniżej zapewne właściciel cyrku lub innego „przedsiębiorstwa rozrywkowego”.

Poniżej bracia syjamscy Eng i Czang.

bracia syjamscy Eng i Chang

Poniżej plakat reklamujący występ braci.

bracia syjamscy Eng i Chang, blog historia, blog historyczny, pokazy ludzi w cyrkach w XIX w.

bracia syjamscy Eng i Chang, blog historia, blog historyczny, pokazy ludzi w cyrkach w XIX w.

Dziś nie zawsze możemy ustalić na podstawie zdjęć, które z prezentowanych osób były wykorzystywane w celach zarobkowych.

blog historia, historia cyrku, dawne pokazy, karły, albinosi, obyczajowość XIX wiek

blog historia, historia cyrku, dawne pokazy, karły, albinosi, obyczajowość XIX wiekblog historia, historia cyrku, dawne pokazy, karły, albinosi, obyczajowość XIX wiekblog historia, historia cyrku, dawne pokazy, karły, albinosi, obyczajowość XIX wiekblog historia, historia cyrku, dawne pokazy, karły, albinosi, obyczajowość XIX wiek