Błędne datowanie secesji

Historycy sztuki, ubioru czy wzornictwa lubią szafować datami. Praktyka ta dotyczy także secesji, którą prawie wszyscy starają się wcisnąć w ramy czasowe. Większość przyjmuje, że był to styl w sztuce rozwijający się w latach 1890 – 1910 r. Niektórzy jako jej początek wskazują 1880 r., jeszcze inni 1893 r. Podobne przesunięcia zauważyć można przy dacie końcowej.

W mojej ocenie, z podawaniem dat należy być bardzo ostrożnym, albowiem żaden styl nie zaczyna się z dnia na dzień, ani w ten sposób nie kończy. Jego tworzenie to najczęściej proces, co doskonale widać na przykładzie secesji. Stolicą tego kierunku była Anglia. Dzięki doskonałemu zdygitalizowaniu dzieł sztuki, które pokazywane są w Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie, możemy z łatwością prześledzić rozwój tego stylu. Jego początek jeżeli już, to raczej 1848 r. w mojej ocenie. Jest to teza odważna, albowiem sprzeczna z tym, co podają podręczniki do historii sztuki, więc będzie wymagała solidnego uzasadnienia. Uważam jednak, że twórczość artystów przełomu XIX i XX w. była kontynuacją dzieła zapoczątkowanego przez działających wtedy w Anglii prerafaelitów, a nie jedynie luźnym inspirowaniem się ich pracami. Co więcej niejeden prerafaelita tworzył na przełomie XIX i XX w. projektując sztukę użytkową, którą dziś określamy mianem secesji.

W 1848 r. powstaje w Londynie stowarzyszenie prerafaelitów, to jest artystów występujących przeciwko akademizmowi, nawiązujących do wzorów średniowiecznych, ale przy okazji malujących senne, eteryczne, rozmarzone kobiety z przymrożonymi oczami na tle motywów kwiatowych. A wszystko łagodną, falującą kreską. Ich obrazy – niczym średniowieczne dzieła – pozbawione są głębokiej perspektywy (patrz poniżej), robią wrażenie, jak gdyby były ze snu. Do tego podobnie jak w secesji ma miejsce wykorzystywanie motywów roślinnych.

Autorzy opracowań poświęconych secesji w zależności od ich rozmiaru o prerafaelitach albo nie wspominają wcale, albo też przyznają, że artyści końca XIX w. czerpali z nich inspirację. Nie jest to sformułowanie trafne, albowiem sugeruje ono zaprzestanie działalności prerafaelitów w jakimś bliżej nieokreślonym czasie, a następnie pojawienie się w około 1890 r. zupełnie nowego stylu. Na podstawie poniższych reprodukcji postaram się wykazać ciągłość stylistyczną pomiędzy 1848 a 1890 r.

Poniżej chyba najbardziej znany obraz przedstawiany w kontekście twórczości prerafaelitów pt. Ofelia, autorstwa Johna Everetta Millaisa z 1851 r.

Poniżej przedstawiam dwa obrazy, które zdecydowana większość – jak oceniam – opisałaby już jako malarstwo secesyjne.

Pierwszy to obraz prerafaelity Fredericka Sandysa pt. Walkirie z 1868 r.

Poniżej obraz prerafaelity Dantego Gabriela Rossetti z 1865 r. pt. “Niebieska altana”.

Poniżej rysunek prerafaelity Fredericka Sandysa przedstawiający głowę Meduzy z ok. 1875 r.

Gdyby ktoś miał wątpliwości, czy głowa Meduzy, to motyw chętnie wykorzystywany przez malarzy secesyjnych, to zachęcam do obejrzenia poniższego obrazu Jacka Malczewskiego.

Poniżej akwarela Fredericka Sandysa z 1894 r. Skoro namalował ją prerafaelita, ale pod koniec XIX w., to jest ona w stylu secesji czy też stylu prerafaelitów? A może niepotrzebnie staramy się rozdzielać te dwa pojęcia???

***

Sztuka użytkowa:

Jeszcze lepiej zjawisko kontynuacji widać na przykładzie sztuki użytkowej.

Poniżej dzbanek z 1856 r. z angielskiej manufaktury Minton & Co.

Poniżej talerz z 1863 r. z angielskiej manufaktury Minton & Co.

Poniżej ceramiczna płytka z 1865 r. malowane przez Victora Ranviera.

Poniżej talerz z ok. 1865 r. projektu Emmanuela Bennera z angielskiej manufaktury Joseph -Théodore Deck. Czy ważka i motywy roślinne nie kojarzą się Państwu z secesją?

Poniżej tapeta z angielskiej manufaktury Jeffrey & Co według projektu Waltera Crane z 1876 r.

Poniżej wzór tapety według projektu Waltera Crane z 1875 r.

Poniżej wzór tapety Anglika Williama Morrisa z 1876 r. z jego manufaktury Morris & Co.

Poniżej projekt tkaniny związanego w prerafaelitami Williama Morrisa z 1876 r. z angielskiej manufaktury Heckmondwike Manufacturing Company.

Poniżej kolejny wzór tapety związanego z prerafaelitami Waltera Crane tym razem z 1877 r. z angielskiej manufaktury Jeffrey & Co.

Poniżej talerz, wzór z 1881 r. projektu Charlotte Spiersa z angielskiej manufaktury Minton & Co.

Podsumowanie:

Na zakończenie ponownie chciałam podkreślić, że niejeden malarz związany z ruchem prerafaelitów następnie zajmował się projektowaniem dla angielskich manufaktur sztuki użytkowej na przełomie XIX i XX w. (min. prezentowany powyżej William Morris czy Walter Crane). A skoro tak, to czy reprezentował on styl prerafaelitów czy też styl secesji? I znów niewłaściwie zadane pytanie, albowiem pojęć tych nie można rozdzielać. Artyści związani z prerafaelitami działający w Anglii byli twórcami tego, co dziś określamy mianem secesji i to na długo przed 1890 r.

***

Zachęcam też do przeczytania mojego wpisu pt. “William Morris i Walter Crane ojcowie secesji”

https://www.lisak.net.pl/blog/?p=21956

 

 

 

***

Angielskie manufaktury XIX w. Morris & Co, Jeffrey & Co, Waltera Crane Heckmondwike Manufacturing Company William Morris, prerafaelici kiedy powstała secesja